Η μεταξοτυπία εξακολουθεί να έχει δυνατή παρουσία στις Γραφικές Τέχνες αλλά και σε άλλες βιομηχανίες. Η Sonja Angerer μοιράζεται μια σύντομη ιστορία αυτού του συναρπαστικού κλάδου, καθώς και μια εκτίμηση για το μέλλον της.

Η ψηφιακή εκτύπωση έχει γίνει η κύρια τεχνολογία εκτύπωσης σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν χρησιμοποιούνται πλέον άλλες μέθοδοι εκτύπωσης. Η αλήθεια είναι ότι σε ορισμένα τμήματα της αγοράς αυτές οι μέθοδοι λειτουργούν καλύτερα από ποτέ. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η μεταξοτυπία.

Σε αυτό το άρθρο εξετάζεται:

• Η ιστορία της μεταξοτυπίας
• Η θέση της στις καλές τέχνες, στο φινίρισμα υψηλής ποιότητας, την εκτύπωση υφασμάτων και τη βιομηχανική εκτύπωση
• Το μέλλον της μεταξοτυπίας

Πλέγμα από πολυεστερική ίνα. Φωτογραφία: S. Angerer

Η μεταξοτυπία και η ιστορία της

Η μεταξοτυπία είναι μια διαδικασία εκτύπωσης που χρησιμοποιεί ένα πλαίσιο από λεπτό πλέγμα για τη μεταφορά μελανιού σε ένα υπόστρωμα, όπως χαρτί, ύφασμα ή πλαστικό. Αν και το πλέγμα από τις πολυεστερικές ίνες χρησιμοποιείται αρκετά συχνά από πολλές εταιρείες, το πλέγμα από μετάξι έχει χρησιμοποιηθεί πιο πολύ. Έτσι, εξακολουθεί να είναι γνωστή ως "μεταξοτυπία".

Μερικοί ιστορικοί εντοπίζουν τη μέθοδο εκτύπωσης στη μεσαιωνική Ασία. Αυτό έχει να κάνει με τη μέθοδο εκτύπωσης με stencil, στην οποία ένα σχέδιο δημιουργείται σε ένα πλαίσιο, με κενές περιοχές καλυμμένες με μια αδιαπέραστη ουσία. Στη συνέχεια, το μελάνι περνάει μέσω των ανοιγμάτων του πλέγματος πιέζοντας το πλαίσιο πάνω στο υπόστρωμα. Κατά τη διάρκεια της Κινεζικής Δυναστείας Σονγκ (960-1279 μ.Χ.) καταγράφηκε για πρώτη φορά μια παρόμοια διαδικασία. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στην Ευρώπη από ιεραπόστολους και ταξιδιώτες στα τέλη του 15ου αιώνα. Η μέθοδος δεν χρησιμοποιήθηκε τόσο πολύ στην Ευρώπη αρχικά.

Τελάρο με εικόνα έτοιμη για εκτύπωση. Φωτογραφία: S. Angerer

 Η σύγχρονη μεταξοτυπία

Η σύγχρονη μεταξοτυπία ξεκίνησε τη δεκαετία του 1900, όταν αρκετοί επαγγελματίες εκτυπωτές άρχισαν να πειραματίζονται με φωτοαντιδραστικά χημικά για να δημιουργήσουν stencil στα πλαίσια. Η μέθοδος χρησιμοποιήθηκε από καλλιτέχνες και τεχνίτες για την αναπαραγωγή και τη δημιουργία πρωτότυπης τέχνης. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930 η National Serigraph Society με έδρα τη Νέα Υόρκη επινόησε τον όρο «σεριγραφία» (serigraphy) για να ξεχωρίζει την καλλιτεχνική εφαρμογή της μεταξοτυπίας από τη βιομηχανική χρήση της διαδικασίας.
Ενώ η τεχνολογία μεταξοτυπίας χρησιμοποιήθηκε ευρέως στις ΗΠΑ για την παραγωγή φυλλαδίων και αφισών καθώς και στρατιωτικού εξοπλισμού, όπως δίχτυα καμουφλάζ που χρησιμοποιήθηκαν κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, η σύγχρονη μεταξοτυπία εμφανίστηκε στην Ευρώπη. Η μεταξοτυπία έγινε ευρέως αναγνωρισμένη όταν καλλιτέχνες όπως ο Roy Liechtenstein και ο Andy Warhol άρχισαν να χρησιμοποιούν τη μέθοδο στις αρχές της δεκαετίας του 1960.

Ο Michel Caza, πολύ μεγάλος μεταξοτύπης και ένα από τα ιδρυτικά μέλη της FESPA, συνεργάστηκε με τον Warhol και άλλους διάσημους καλλιτέχνες όπως ο Hundertwasser και ο Dali.

Στη δεκαετία του 1980, η μεταξοτυπία άρχισε να χρησιμοποιείται για την παραγωγή αθλητικών ενδυμάτων και άλλων καταναλωτικών αγαθών. Κατά τη δεκαετία του 1990, η μεταξοτυπία άρχισε να χρησιμοποιείται για την παραγωγή μπλουζών, ενδυμάτων, καθώς και για ευρεία γκάμα απλών εφαρμογών εκτύπωσης, όπως χαλκομανίες, επιγραφές, μπαλόνια και άλλα.

Σεριγραφία του καλλιτέχνη από το Μόναχο Emmanuel Jesse. Φωτογραφία: S. Angerer

Μεταξοτυπία και ψηφιακή εκτύπωση

Από τη δεκαετία του 1995, οι πρώτοι εκτυπωτές large format έγιναν διαθέσιμοι στην αγορά. Αυτό είχε άμεσα αντίκτυπο σε ορισμένα τμήματα που προηγουμένως αποτελούσαν βασικό στοιχείο της μεταξοτυπίας. Οι εφαρμογές σε υποστρώματα φύλλων και ρολού με μικρότερα τιράζ εκτυπώθηκαν πιο εύκολα καθώς έχουν πολύ πιο γρήγορο χρόνο παράδοσης.

Παρόλο που τις πρώτες μέρες η ποιότητα της ψηφιακής εκτύπωσης δεν ήταν ακριβώς στο ίδιο επίπεδο με την μεταξοτυπία, η εισαγωγή της ψηφιακής εκτύπωσης flatbed με μελάνια UV αφαίρεσε τον όγκο εκτύπωσης της μεταξοτυπίας.

Σήμερα, η μεταξοτυπία και η ψηφιακή εκτύπωση συχνά αλληλοσυμπληρώνονται για πολλές εφαρμογές γραφικών τεχνών και εκτύπωσης ενδυμάτων. Όλο και περισσότερο το λευκό, τα ειδικά βερνίκια και τα σχέδια νέον αποτελούν συνδυασμό και των δύο τεχνολογιών.

Αν και τέτοιες εφαρμογές θα μπορούσαν επίσης να εκτυπωθούν πλήρως ψηφιακά, είναι συνήθως φθηνότερο και πιο αποτελεσματικό να χρησιμοποιείτε τον υπάρχοντα εξοπλισμό εκτύπωσης μεταξοτυπίας για ορισμένα στάδια της εργασίας. Η τεχνολογία ψηφιακής εκτύπωσης χρησιμοποιείται πιο συχνά.

Σε βιομηχανικές εφαρμογές όπως εκτυπωμένα ηλεκτρονικά ή τα ταχύμετρα, η μεταξοτυπία είναι πιο δυνατή από ποτέ. Φωτογραφία: S. Angerer

Η μεταξοτυπία εκτός της βιομηχανίας των Γραφικών Τεχνών

Η μεταξοτυπία χρησιμοποιείται εδώ και δεκαετίες για ειδικές εφαρμογές σε πολλές βιομηχανίες. Μερικές από αυτές περιλαμβάνουν επίστρωση, αστάρωμα (priming) και εφαρμογή μεγάλης ποικιλίας υγρών. Ενώ οι σύγχρονες κεφαλές εκτύπωσης inkjet έχουν κερδίσει σημαντικά την ταχύτητα και την ευελιξία στη βιομηχανική εκτύπωση, η τεχνολογία μεταξοτυπίας έχει κάνει μια επιστροφή στα εκτυπωμένα ηλεκτρονικά. Παράδειγμα, η εκτύπωση πλακέτας κυκλώματος, τα ταχύμετρα και η εκτύπωση για ιατρικές εφαρμογές.

Καθώς οι εφαρμογές εκτύπωσης υψηλής τεχνολογίας γίνονται αναπόσπαστο κομμάτι της προηγμένης βιομηχανικής παραγωγής, η μεταξοτυπία σε αυτήν την εξειδικευμένη αγορά συχνά μετακινείται από τους επαγγελματίες στις in-house βιομηχανικές εκτυπώσεις.

Το μέλλον

Η μεταξοτυπία έχει μια μακρά και εκπληκτική ιστορία. Τα τελευταία χρόνια, αν και η μεταξοτυπία μπορεί να έχει γίνει λιγότερο δημοφιλής μέθοδος λόγω της ψηφιακής εκτύπωσης, εξακολουθεί να παίζει σημαντικό ρόλο σε διάφορες βιομηχανικές εφαρμογές. Με τις νέες εξελίξεις στην τεχνολογία, μπορούμε να περιμένουμε ότι η μεταξοτυπία θα συνεχίσει να παίζει μεγάλο ρόλο στην εξελιγμένη βιομηχανική παραγωγή για τα επόμενα χρόνια.

Πηγή: https://www.fespa.com/en/news-media/features/screen-printing-going-stronger-than-ever

Μετάφραση: Νίκος Ραυτόπουλος